رۆژا دووشەمبی رێكەڤتی ١٦ـی چریا ئێكێ ٢٠٢٣، سەنتەرێ خواندنێن یەكسانی یا جێندەری و سەنتەرێ ڤەكۆلینێن یاسایی و رامیاری ل زانكۆیا دھۆك، ب ھەڤكاری ل گەل رێكخراوا ستێپ بۆ دیموكراسی و ھەلبژارتنا، روینشتنەكا ئەكادیمی ل دۆر "كاریگەریا سیستەمێ كۆتا یا ئافرەتا ل سەر پشكداربوونا وێ د پرۆسێسا سیاسی دا ل ھەرێما كوردستانێ" ل ھۆلا كونفرانسا ل زانكۆیا دھۆك ب ئامادەبوونا سەرۆكێ زانكۆیا دھۆك، د. داود سلێمان ئەتروشی و مامۆستایێن زانكۆیا دھۆك ئەنجامدا.
ل دەستپێكێ پەیڤەك ژ لایێ سەرۆكێ زانكۆیا دھۆك ڤە ھاتە پێشكێشكرن، تێدا جەخت ل سەر گرنگیا ڤان جۆرە چالاكیان كر و باس ل ئەوێ چەندێ كر كو زانكۆیا دھۆك چەندین سەنتەرێن ئەكادیمی و ڤەكۆلینا ھەنە و ھەر سەنتەرەك بۆ ئارمانجەكا دیاركری ھاتیە دامەزراندن و رۆلێ سەنتەرێ خواندنێن یەكسانی یا جێندەری ب بەرز نرخاند، ل دویڤدا باس ل سیستەمێ كۆتا یا ئافرەتێ كر، كو بوویە ئەگەر پتر ھاندانا ئافرەتێ بكەت بۆ پشكداربوون د دەستھەلاتێ و سازیێن حكومی دا.
ل دویڤ دا پەیڤا بخێرھاتنێ ژلایێ مامۆستا دلین سەردار نوری رێڤەبەرا سەنتەرێ خواندنێن یەكسانی یا جێندەری ڤە ھاتە پێشكێشكرن و ناڤبری باس ل یستەمێ کۆتا یا ئافرەتێ کر و پەیوەندیا د ناظبەرا ئافرەتێ و زەلامی دا كر، کو هەردوو تەمامکەرێن ئێکن دجڤاکی دا، و دیاركر كو ئەڤ بابەتە دناڤ دەستورێ عیراقێ دا یێ هاتیە جێگیركرن و پالدەرەکە پتر رولێ ئافرەتێ د پروسێسا سیاسی دا بنەجھ بکەت.
ل دویڤ دا پانێلێن روینشتنێ دەستپێكرن و ل دوەستپێكێ پانێلەك ژلایێ د. رێنجبەر جمیل شێخو ڤە ل دۆر " فەلسەفا سیستەمێ کۆتایێ و رێکخستنا وێ د دستوری دا" ھاتە پێشكێشكرن، كو باس ل مێژوویا پەیدابوونا تێگەھێ كۆتا كر و ئارمانج ژ تێگەھێ كۆتا دیاركر كو گەھشتنا ئافرەتێ یە ب دەستھەلاتێ.
دیسان پانێلەك ژلایێ د. چنار ئەبابەکر محمد ل دۆر "سیستەمێ كۆتا یا ئافرەتێ ل ھەرێما كوردستانێ و كارتێكرنا وێ ل سەر پشكداربوونا ئافرەتێ د پرۆسێسا سیاسی دا" پێشكێشكر، ناڤبری دیاركر كو نابیت ھەرێما كوردستانێ ل گەل وەلاتێن دی یێن جیھانێ بھێتە ھەڤبەركرن، ژبەركو ھەرێما كوردستانێ د گەلەك ئالنكاریێن دژوار یێن ناڤخۆیی دا دەرباز بوویە، ھەرچەندە سەرەرای ڤێ چەندێ ھەرێما كوردستانێ ژ گەلەك وەلاتێن دی د بوارێ پشكداربوونا ئافرەتێ د پرۆسێسا سیاسی دا بشترە. دیسان ئاماژە ب گرنگیا بابەتێ كۆتایێ دا كو ببیتە گرنگی پێ بھێتە دان و ببیتە پشكەك ژ پرۆگرامێن خواندنێ داكو ئافرەت پتر بشێت مفای ژ ئەڤێ یاسایێ وەربگرت. ل دویڤ دا ناڤبری ئاماژە ب سەربوورا ھندەك وەلاتان د بوارێ پشكداربوونا ئافرەتێ كر، كو پشكداریا ئافرەتێ د رێژەیێن زۆر یێن بلند دایە.
ھەرووەسا د. ئەشواق جاف پانێلەك ل دۆر "ئەزموونا سیستەمێ كۆتا یا ئافرەتێ د پرۆسێسا دیموكراسی دا ل ھەرێما كوردستانێ" پێشكێشكر و ل دەستپێكێ باس ل سەربوورا خۆ یا سیاسی كر، و باس ل ئەوان دەرفەتان كر یێن بوو وێ پەیدابووین بۆ پشكداربوون د دەستھەلاتێ دا و وەرگرتنا پۆستێن سیاسی و حزبی یێن بلند. دیسان باس ل گرنگیا سیستەمێ كۆتا یا ئافرەتێ كر و ئاماژە ب دەستكەفتێن ئافرەتا كر یێن ب رێكا ئەڤێ یاسایێ گەھشتینە پلە و پۆستێن بلند د دەستھەلاتێ دا و ئاماژە ب ھندەك نموونێن سەركەڤتی یێن ئافرەتا دا.
دیسان د پانێلەكی دا مامۆستا دلگەش محەمەد، نوینەرێچ رێكخراوا ستێپ بۆ دێموكراتی و ھەلبژارتنا باس ل رۆلێ رێكخھراوێن جڤاكێ سڤیل كر د كاراكرنا سیستەمێ كۆتایێ دا و پشكداریكرنا ئافرەتێ د پرۆسێسا سیاسی دا، ناڤبری باس ل گرنگیا پشكداربوونا ئافرەتێ د پرۆسێسا دیموكراسی دا كر ژبەركو ئافرەت پشكەكا گرنگە ژ جڤاكی و كاریگەریەكا باش و ساخلەك ل سەر جڤاكی ھەیە، لەورا پشكداربوونا وێ یا كارا دێ بیتە ئەگەرێ گەشەكرنا جڤاكی. سەرەرای وێ چەندێ كو پشكداربوونا ئافرەتێ مافەكێ سەرەكی یە. لەورا پشكداربوونا وێ فاكتەرەكێ گرنگە بۆ ھەمەرەنگیا ھزر و بیران و كۆتایا ھەرێما كوردستانێ ئالاڤەكە كو رێك ب ئافرەتێ بھێتە دان بۆ پشكداربوونا چالاك و كارا د دروستكرنا بریارا سیاسی دا و ل دویماھیێ ئاماژە ب ھەولێن رێكخراوێن جڤاكێ مەدەنی كر بۆ زێدەكرنا رێژا كۆتایێ ل ھەرێما كوردستانێ ژ ٢٥ ژ سەدێ بۆ ٣٠ ژ سەدێ.
ل دویماھیێ دانوستاندنێن پرسیار و تێبینی ژلایێ ئامادەبوویا ڤە بۆ پشكداربوویێن روینشتنا ئەكادیمی ھاتنە ئاراستەكرن و دانوستاندنێن بەرھەمدار ھاتنە ئەنجامدان.
راگەھاندنا زانكۆیا دھۆك؛ ١٧ـی چریا دووێ ٢٠٢٣
راپۆرت: نیبارێ حجی
وێنە: عەلى بانکى